Παρασκευή 27 Ιουλίου 2012

Η εμπορευματική αισθητική ισοπεδώνει κάθε έννοια διαλεκτικής της ανθρώπινης γεωγραφίας.

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση του αρχιτέκτονα Κυριάκου Κρόκου (που ολοκληρώνεται την προσεχή Κυριακή στις 29 Ιουλίου) και με κίνητρο ένα μικρό κείμενο δοκιμιακού χαρακτήρα του Άνσελμ Γιάππε στο οποίο ο συντάκτης του κριτικάρει την εμπορευματική αξία και την αισθητική που αυτή παράγει σε σχέση με την αρχιτεκτονική των νεότευκτων μουσείων αναδημοσιεύω ενσωματωμένο προς το τέλος αυτού του ποστ, ένα παλαιότερο κείμενο ανάλογης κριτικής με εκείνης του Γιάππε

Μεταμοντέρνα Τούρτα Θράσους

     Κατά το πρόσφατο παρελθόν και με αφορμή τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως έχω εκφράσει απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για αυτό το αλαζονικό οικοδόμημα του Ελβετού Μπερνάρ Τσουμί, ο οποίος κατά την ανέγερση του είχε απαιτήσει επηρμένα την κατεδάφιση των δύο περιβόητων πολυκατοικιών της Διον. Αρεοπαγίτου (η μία ακραιφνής νεοκλασική και η άλλη νεοκλασικού ρυθμού με ενταγμένα στοιχεία του μεσοπολεμικού μοντερνισμού του αρτ ντεκό ρεύματος *) για να υπάρχει απρόσκοπτη θέα από το τερατούργημα του προς τον βράχο του μνημείου αντί να τις εντάξει όπως όφειλε μέσα στην υπερφίαλη μελέτη του. Κι' όμως η στάση του Τσουμί δεν θα έπρεπε  ουσιαστικά να μας προκαλεί την όποια έκπληξη. Ο άνθρωπος ενήργησε μέσα στα πλαίσια του τυπικού εμπορευματικού συμπεριφορισμού. Αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς συνηθίζει να καταστρέφει και να ισοπεδώνει κάθε αναχρονιστικό στοιχείο που εμποδίζει την εμπορευματική καινοτομία ακόμα κι' αν αυτό το στοιχείο εμπίπτει ή έχει σαφή αναφορά στην σημασία της ιστορικής μνήμης και στην ζωτική επίδραση που μπορεί αυτή να έχει στην ψυχογεωγραφία του τόπου** ούτως ώστε το εμπόρευμα να μπορεί εν δυνάμει να αναδομεί το περιβάλλον του συνολικά ως προς τις δικές του νόρμες και τις προκαθορισμένες συντεταγμένες που αυταρχικά επιβάλλει.
        Ο Ντεμπόρ εξάλλου το θέτει ρητά και κατηγορηματικά στο κεφάλαιο που αφορά την Χωροταξία στην Κοινωνία του Θεάματος. Και το νέο μουσείο της Ακρόπολης δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς του Ντεμπόρ στα εδάφια 169 & 171.*** Πρακτικά το κτίσμα δεν οικειοποιείται τον περιβάλλοντα χώρο του με αθώες και δεξιοτεχνικές χειρονομίες αλλά ανασυνθέτει αυτό το σύνολο του χώρου ως δικό του διάκοσμο. Εν προκειμένω το σημαίνον είναι το ίδιο το κτήριο και η άθλια αισθητική του ενώ όλα τα υπόλοιπα (τα εκθέματα, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα γειτνιάζοντα κτήρια με ιστορική σημασία, οι διαδρομές πρόσβασης) έρχονται σε δευτερεύουσα και ασήμαντη μοίρα.
Είναι ολοφάνερη ακόμα και στην μακέτα η αδυναμία συνύπαρξης
  Αναμφισβήτητα αποκομίζεις αυτήν την αίσθηση όταν παρατηρείς ιδίοις όμμασι και βιώνεις το εν λόγω τερατούργημα. Το μουσείο αρνείται να εντάξει τον αρχαίο ερειπιώνα που αναδύεται από τα έγκατα των θεμελίων του όπως επίσης αρνείται περιφρονητικά να συνδιαλεχθεί ως κτιριακός όγκος με το νεοκλασικό κτήριο Βάυλερ που βρίσκεται στα αριστερά της κύριας εισόδου του. Δεν αδυνατεί απλώς να αφομοιώσει το τοπίο που το περιβάλλει αλλά σε προφανή αντίθεση αυτής της αδυναμίας κυριαρχεί επάνω του απολυταρχικά και με αυτοαναφορικό τσαμπουκά. Μετατρέπει τον  περιβάλλοντα χώρο του σε εύπεπτο διάκοσμο αφαιρώντας την ιδιαίτερη σημασία του τοπίου και αναιρεί κάθε σπουδαιότητα που έχουν όλα τα προαναφερόμενα τοπόσημα (Κτήριο Βάυλερ, αρχαίος ερειπιώνας, πολυκατοικίες Αρεοπαγίτου). Λειτουργεί σε πρακτικό επίπεδο ακριβώς όπως λειτουργεί κάθε εμπόρευμα όταν θέλει να σέβεται την ύπαρξη του ως τέτοιο και πλασάρεται εγωκεντρικά με την φετιχιστικά επίμονη αναφορά στον εαυτό του. 
      Εν ολίγοις το Νέο Μουσείο Ακρόπολης κάνει ό, τι κάνουν όλα τα μεταμοντέρνα τερατουργήματα όπως είναι η τενεκεδένια πολιτεία του Γκούγκενχάιμ στο Μπιλμπάο ή ο αλλοπρόσαλλος απειλητικός καθρέφτης της κεντρικής βιβλιοθήκης στο Σιάτλ. Βιάζει την στοιχειώδη συναίσθηση της προσωπικής αισθητικής κάθε ατόμου και αποδομεί κάθε ίχνος φαντασίας στον εκάστοτε επισκέπτη. Με άλλα λόγια ο επισκέπτης λειτουργεί αποκλειστικά ως ένας αυτιστικός θεατής του βιωμένου χώρου του ενόσω υφίσταται τον απόλυτο διαχωρισμό επάνω σε δύο διακριτές ποιότητες του ψυχισμού του όπως είναι η αισθητική και η φαντασία, τις οποίες το "εμπορευματικό κάλλος" διαρκώς του τις ευνουχίζει αποκόπτωντας αυτές τις ποιότητες από την ιδιοσυγκρασία του διαμέσου των ανιαρών βιωμάτων και των αποχαυνωτικών στιγμών που του προσφέρει κατά κόρον η θεαματική τώρα πολεοδομία. Βεβαίως όλα αυτά είναι ασήμαντα για τον εκάστοτε καταπιεσμένο καταναλωτή (ανεξαρτήτως ταξικής προέλευσης) που ως άλλος σύγχρονος ιθαγενής όταν το εμπόρευμα του προσφέρει χάντρες και καθρεφτάκια ανάλογα με τα μπιχλιμπίδια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, εκείνος από δουλικότητα τρέχει έμπλεος μέσα στην άγνοια της χαράς του να τα αποδεχθεί και να υποταχθεί όπως ακριβώς έπραξε και ο τότε υπουργός πολιτισμού στα εγκαίνια αυτού του τερατουργήματος και τωρινός αρχοντοχωριάτης πρωθυπουργός.
     Θα μπορούσαμε επίσης να υποθέσουμε πως τα τα μόνα κτίσματα που θα έπρεπε να γκρεμιστούν γύρω από το νέο μουσείο Ακροπόλεως, δεν είναι οι δύο διατηρητέες πολυκατοικίες της Διονυσίου Αρεοπαγίτου αλλά ολόκληρη η οικοδομική λαίλαπα των εργολάβων που περικυκλώνει το καινούργιο αρχιτεκτόνημα σε ακτίνα μισού μιλίου. Μόνο έτσι θα ανέπνεε ο αστικός χώρος και θα μπορούσε ίσως να αποδοθεί με ευκρίνεια η δίκαιη κλίμακα ενός νέου Μουσείου. Ανάμεσα σε όλη αυτή την αμείλικτη κακογουστιά που πνίγει το μάτι, το κτίσμα του νέου μουσείου αδυνατεί να δώσει το ακριβές του στίγμα και συνάμα φαντάζει στο βλέμμα μας ως απειλητικός τσιμεντογυάλινος Κύκλωπας που ήρθε για να εγκατασταθεί μέσα στην οικοδομική βαβούρα αυθαίρετα και ετσιθελικά. Όπως αναδύεται μέσα από τον αντιαισθητικό ορυμαγδό, νομίζεις πλέον ότι μας παριστάνει τον νέο νταή της τσαμπουκαλίδικης νοοτροπίας του πτωχαλαζονικού μεταπολιτευτικού κράτους.
     Και αυτό το κτίσμα δεν μπόρεσε να ξεφύγει από έναν αδυσώπητο κανόνα. Ειδικά σε μία χώρα όπως η δική μας όπου η αρχιτεκτονική παραμερίζεται αδιαμαρτύρητα από τα οικονομικά συμφέροντα και τις εργολαβικές παρεμβάσεις κανένα κτήριο πλην ελαχίστων εξαιρέσεων δεν μπορεί να συνταιριάξει με το υπόλοιπο αστικό περιβάλλον μέσα στην αχανή οικοδομική έρημο της Αθήνας. Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα και εκτεταμένα. Στην περίπτωση του μουσείου το νέο αρχιτεκτόνημα των Τσουμί και Φωτιάδη όπως προαναφέρθηκε αδυνατεί να αφομοιώσει το αίσθημα του τοπίου αλλά και του αρχαίου ερειπιώνα από κάτω του.
Πρόσοψη Νέου Μουσείου στην αρχιτεκτονική μελέτη που υποβλήθηκε το 1990
  Ως εκ τούτου η σύγκριση του με την μελέτη σε παλαιότερο δημόσιο διαγωνισμό του Κυριάκου Κρόκου είναι αναπόφευκτη και αναγκαία. Στο πόνημα του Κρόκου για το νέο μουσείο όπου δεσπόζουν τα εσωτερικά αίθρια και το μοναστηριακό κλίμα αναδύεται μια αύρα κλασικότητας που παραπέμπει άμεσα στην λατρεία του αρχιτέκτονα για τον νεοκλασικισμό. Σε όλα του τα έργα η χρήση του τσιμέντου ως πρωταρχικού δομικού υλικού εμπίπτει με σεβασμό σε αυτό που η φύση υπαγορεύει και μαζί της το ίδιο το ελληνικό φως απαιτεί στη σχέση τους με τους κτιριακούς όγκους και τις ύλες τους. Ο Κρόκος φανερώνει στην αρχιτεκτονική του τα αισθήματα ενός σεμνού λυρισμού και μιας δωρικότητας ώστε να τα ανακαλέσει πίσω στην λησμονημένη μας μνήμη, διαφυλάττοντας ουσιαστικά την αρχιτεκτονική κληρονομιά.
    Στον αντίποδα το νέο μουσείο είναι ένα πομπώδες μεταμοντέρνο αρχιτεκτόνημα μνημειακού τύπου που κουβαλάει στην πλάτη του εξ ορισμού μια αήττητη αντίφαση και καμία κληρονομιά. Στην πραγματικότητα το κτίριο ως αυτόνομο οικοδόμημα δεν ανακαλεί τίποτα στην μνήμη κι ας έχει σαφείς προθέσεις ηθελημένης αναφοράς στο μνημείο που δεσπόζει από πάνω του. Το μόνο που ανακαλεί είναι τα δομικά υλικά των κτιριακών γραφείων στην Βωβούπολη της Λεωφόρου Κηφισίας ήτοι ανοικονόμητο μπετόν αρμέ με ατέρμονα υαλοπετάσματα. Κούφια αίσθηση και εκκωφαντικό κενό. Ακριβώς ό,τι συντάσσει η αρχιτεκτονική του Θεάματος. Κανένα ίχνος συγκίνησης, καμία οικειότητα στο βλέμμα. Μόνο ρηχός και εύπεπτος εντυπωσιασμός, μία μεταμοντέρνα τούρτα θράσους.
Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Ελληνικός Εξπρεσιονισμός
   Η σύγκριση των δύο σχεδίων ρέπει συντριπτικά προς την πλευρά του Κυριάκου Κρόκου παρ' όλο που το δικό του σχέδιο παρέμεινε στο στάδιο της μελέτης γιατί η αρχιτεκτονική του επέλεξε συνειδητά να αναζωπυρώνει την ευαισθησία της μνήμης. Να προκαλεί στοχασμούς και συγκινήσεις, μικρές συνειδησιακές περιπέτειες που λείπουν τόσο έντονα από την κακοποιημένα λειψή ζωή μας. Συγκινήσεις που καθίστανται ασύμβατες μέσα στην κυρίαρχη εμπορευματική ζωή και που αυτού του είδους η δημιουργία μπορεί να επαναφέρει. Και αν και η αρχιτεκτονική του Κρόκου δεν ήταν καταστασιακή γιατί εκκινούσε από κίνητρα άσχετα με αυτά των καταστασιακών (και πως θα μπορούσε άλλωστε να είναι αφού δεν εφαρμόστηκε εκτός των πλαισίων της εμπορευματικής κοινωνίας ούτε αποσκοπούσε στην ανατροπή της) εν τούτοις πετυχαίνει τον στόχο της διέγερσης των αισθήσεων και της συνείδησης επειδή επέλεγε με πλήρη συναίσθηση να συνδιαλεχθεί με την ιστορία και την φύση του τόπου που την ανέθρεψε. Και ίσως γι' αυτό η αρχιτεκτονική του να είναι ευεπίφορη στην πρόκληση συνειδησιακής και ψυχικής ατμόσφαιρας η οποία θα μπορούσε υπό αυστηρές προϋποθέσεις να οδηγήσει σε αυτό που έθεταν ως αίτημα οι καταστασιακοί δηλαδή την δημιουργία καταστάσεων μέσα από την ενιαία πολεοδομία και κατ' αυτόν τον τρόπο και την απόρριψη του θεατή ως ρόλου που η εμπορευματική κοινωνία απολυταρχικά μας επιβάλλει.


* Art Deco είναι το αρχιτεκτονικό ρεύμα που συνηθίζουμε να βλέπουμε σε κτίρια που απεικονίζονται στα κόμικ υπερηρώων της μεσοπολεμικής εποχής τύπου Μπάτμαν.
** Και συγκεκριμένα στην διέγερση των συναισθημάτων που προκαλούν τα δύο κτίσματα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου

*** 169: Η κοινωνία που διαπλάθει ολόκληρο το περιβάλλον της, συγκρότησε την ειδική τεχνική της ώστε να επεξεργασθεί τη συγκεκριμένη βάση αυτού του συνόλου των έργων: το ίδιο της το έδαφος. Η πολεοδομία είναι η οικειοποίηση του φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος από τον καπιταλισμό, που εξελισσόμενος λογικά σε απόλυτη κυριαρχία, δύναται και οφείλει να ανασυνθέσει το σύνολο του χώρου ως δικό του διάκοσμο.
171: Εάν όλες οι τεχνικές δυνάμεις της καπιταλιστικής οικονομίας πρέπει να νοούνται ως δρώσες δυνάμεις διαχωρισμών, στην περίπτωση της πολεοδομίας έχουμε να κάνουμε με τον εξοπλισμό της γενικής τους βάσης, με την προπαρασκευή του εδάφους που είναι πρόσφορο για την ανάπτυξη τους, δια της ίδιας τεχνικής του διαχωρισμού.
Εσωτερική άποψη από το Βυζαντινό Μουσείο

 Παραπομπές:
α) Κοινωνία του Θεάματος ~ Γκυ Ντεμπόρ. Εκδόσεις: Διεθνής Βιβλιοθήκη, 2000
β) Το Κεφάλαιο, 1ος τόμος ~ Κάρλ Μαρξ. Εκδόσεις: Σύγχρονη Εποχή, 2002
γ) Η "αύρα" των παλιών μουσείων εναντίον της "εμπειρίας" των καινούριων ~ Άνσελμ Γιάππε. Ιστοσελίδα Exit 22/5/2011
δ) Κυριάκος Κρόκος ~ Μονογραφία. Εκδόσεις Μουσείο Μπεάκη, 2012 

Τρίτη 17 Ιουλίου 2012

Αρχιτεκτονική της αθλιότητας!

Γυμνό Δωμάτιο, 2001

Ένα πολεοδομικό ποίημα

Αρχιτεκτονική της λύπης, της γκρίζας σπιθαμής και του μοναχικού σου ήλιου,
εσύ που διώχνεις τους περαστικούς και προσκαλείς μόνο χαζούς,
οι πόλεις σου καταποντίζονται, ρούφηξαν την σιωπή μου.
Η ατέρμονη μονοτονία σου πνίγει την προσμονή μου

Αρχιτεκτονική της σήψης και της αδικίας, του άγριου όχλου,
εσύ που φέρνεις τον θυμό και συμμαχείς με τον εχθρό.
Οι πόλεις σου ανεγείρονται και σφίγγουν την πνοή μου.
Στις συνοικίες σου εγκλωβίζονται τα δάκτυλα και η ακοή μου.

Αρχιτεκτονική του φόβου, του αρνητισμού και της στημένης έλξης,
των ράθυμων περιστεριών και των ξεριζωμένων δέντρων.
Οι επιθυμίες μου διαχέονται μες στα γυμνά δωμάτια σου.
Τις έχουν κάνει σκόνη όλοι οι σπάταλοι μικροαστοί,
που την σκορπούν στα πεζοδρόμια σου.

Αρχιτεκτονική της ιδιωτείας και της αήττητης ανίας
Πόσες φορές αναρωτήθηκα πως είναι δυνατόν;
Οι κάτοικοι σου να εκχωρούνε το παρόν,
για ένα μίζερο και κακόγουστο μέλλον.

Αρχιτεκτονική της λήθης, του έρημου μεσημεριού και των λαμπρών ομοιωμάτων,
με κάνεις να αισθάνομαι άβολα μες στην παραξενιά μου.
Μου γέμισες με εμμονές το εύθραυστο άγγιγμα μου

Αρχιτεκτονική της θλίψης, της ασθμαίνουσας μνήμης και των αδέσποτων σκυλιών,
του επίπεδου στοχασμού και του μετέωρου στεναγμού.
Οι αδυναμίες σου απερίφραστες που αναγουλιάζουν την ψυχή μου
Σ’ ευγνωμονώ εγκάρδια που ανθίζεις την οργή μου.

Αρχιτεκτονική της άθλιας παραπολιτικής, απόρροιας όλων των αθυρμάτων,
που βάζεις σε ταξινόμηση όλες τις κάστες καθαρμάτων,
εσύ που θρέφεις μπράβους με λοστούς, αγροίκους, και κομπλεξικούς.
Οι δρόμοι σου γεμίσανε με αυτούς, και έγιναν σύμβολα της ανοησίας
Οι ιαχές τους έχουν αρχίσει προ πολλού να μασκαρεύουν την αύρα της αυθαιρεσίας
κι' οι προσευχές τους δεν στέκουν αρκετές, να εξαγνίσουν τους ζόφους κάθε αμαρτίας.

Αρχιτεκτονική της αγοραίας παρακμής και των τυφλών σου όψεων,
των όψιμων κλουβιών που συνωστίζουν τις ζωές μεταναστών
Τα μάτια μου παλεύουν να ξεφύγουν έξω από τα δεσμά σου.
Όσο και να το προσπαθούν συνθλίβονται πάνω στη βίαιη θωριά σου.
Η λογική μου όμως αντιμάχεται την άθλια κι ελεεινή κληρονομιά σου


ΥΓ: Κι' ένα ποίημα που εκτιμώ αυθαίρετα πως φέρνει ασυνείδητα συνειρμούς στο Μίλτο Σαχτούρη.

Σάββατο 7 Ιουλίου 2012

Καθείς με την συλλογιστική του, κι' ο λιμπεράλ με την κουτή οικιστική αντίληψη του

Saint Πάσχων

Αφορμή για την παρούσα ανάρτηση στάθηκε η εύστοχη απάντηση του αρχιτέκτονα Φώτη Τσακμάκη στο άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη στο tvxs: Μια πρόταση για τις πόλεις.

        Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο ποστ που καυτηρίαζε τον υστερικό λαϊκισμό της νεοτερικής κοινωνίας ο φιλελεύθερος νους αρέσκεται σχεδόν πάντοτε να "εκλογικεύει" τα όποια κοινωνικά προβλήματα ανάγοντας τις αιτίες τους επάνω στα προσωποποιημένα σύνολα και με αυτήν την τακτική να προτείνει και τις ανάλογες λύσεις. Έτσι λοιπόν σ' ένα ενδεικτικό κείμενο της πάσχουσας Μανδραβέλειας συλλογιστικής ο συντάκτης του ενέσκηψε σε μία έξοχη αναπτυξιακή ιδέα, που αφορούσε τον ευαίσθητο χώρο της πολεοδομίας με το αδιέξοδο στο οποίο αυτός έχει περιέλθει από την ανεξέλεγκτη δόμηση, και στην οποία ούτε λίγο ούτε πολύ πρότεινε την ανάγκη ανακατασκευής του δημόσιου και ιδιωτικού αστικού χώρου προς όφελος των αυτοκινήτων! Αφού οι μονοπρόσωπες, εμπορικές κατά κύριο λόγο, επιχειρήσεις(1) πνέουν τα λοίσθια σε συνθήκες παγκόσμιας φιλελεύθερης οικονομικής ανθρωποφαγίας και αφού η Ελληνική οικονομία ούτως ή άλλως υφίσταται διόρθωση από το υπάρχον ζεστό ρευστό μπικικινάκι (ή μάλλον βιώνει την εξαφάνιση του) επειδή αυτό κατευθύνεται σύμπαν στους κυρίαρχους πυρήνες της παραγωγικής αξιοποίησης του κεφαλαίου (2) και δεν φτάνει ούτε για δείγμα μετάγγισης ώστε να αναζωογονήσει τα σαφρακιασμένα συμφέροντα των μικροαστών, τι καλύτερο από το να επενδύσουν όσοι  δύσμοιροι από αυτούς έχουν ακίνητες περιουσίες στην μετασκευή τους, μετατρέποντας αυτές (τα μικρομάγαζα δηλαδή των πολυκατοικιών που μένουν ξενοίκιαστα στις αμιγώς οικιστικές περιοχές) σε χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων κοινώς γκαράζ.
        Τι να πρωτοπεί κανείς γι' αυτήν την απίθανη ιδέα. Ότι επιμένει να ομφαλοσκοπεί δίνοντας προτεραιότητα στα οικονομικά συμφέροντα της αυτοκινητιστικής βιομηχανίας και του απομυζητικού εργολαβικού κλάδου. Ενός κλάδου που ενώ πρωτοστάτησε στην τελείωση της μικροαστικής αισθητικής σηκώνοντας ασταμάτητα κτίρια κλουβιά εκμεταλλευόμενος την άθλια εμπορευματική οικιστική σύμβαση της αντιπαροχής και τις αλχημείες του ΓΟΚ ας του δοθεί
τώρα και η ευκαιρία να του επιμερίσουμε την ευθύνη του ρεκτιφιέ της ασχήμιας αυτής της αισθητικής. Ότι (όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο αρχιτέκτονας Φώτης Τσακμάκης) είναι πραγματικά μια ευφυής ριζοσπαστική λύση που θα δώσει άμεση ανακούφιση στο κρίσιμο κοινωνικό πρόβλημα της αύξησης των αστέγων και που με την εφαρμογή της θα κάνει πιο ευρύχωρο και άνετο το αστικό τοπίο γι' αυτούς τους εξαθλιωμένους συμπολίτες μας, απαλλάσσοντας μας δια παντός από τα άστεγα αυτοκίνητα. Ας μην σχολιάσουμε καθόλου τον ισχυρισμό εθελοτυφλίας περί νέων θέσεων δουλείας στις αμείλικτες νεοτερικές συνθήκες αυτόκατάργησης και συνάμα απο-αξιοποίησης "της αφηρημένης εργασίας" που αυξάνει διαρκώς το χάσμα του κοινωνικού διχασμού και γεννάει την υφιστάμενη κρίση.(3) Ας εστιάσουμε μόνο στην φιλελεύθερη διάσταση της πρότασης που θα απελευθερώσει τα λιμνάζοντα κεφάλαια από τα κοινοτικά προγράμματα που δεν αξιοποιούμε και που η ορθολογιστική της προσεταιρίζεται το θυμόσοφο γνωμικό: Εδώ ο κόσμος καίγεται και το μουνί χτενίζεται. Και τι έγινε δηλαδή που η παγκόσμια οικονομία καταρρέει; Που τα μακροοικονομικά μεγέθη δεν θα επιτρέπουν ούτε γι' αστείο σε λίγο καιρό την όποια αξιοποίηση των κοινωνικών πόρων αφού αυτοί δεν θα θεωρούνται οικονομικά βιώσιμοι; Εμείς θα συνεχίσουμε τον στενόμυαλο αέναο κύκλο εκμετάλλευσης της εμπορευματικής αξίας μέχρι το μεδούλι, κι' ας είναι αυτή κενή και ασύμβατη από κάθε περιεχόμενο κοινωνικής συνοχής αφού ο εναπομείνας λιγοστός πλούτος της (είπαμε ο κύριος όγκος πρέπει να δοθεί υπέρ χρηματαγορών) θα εξακολουθεί να συσσωρεύεται και πάλι στα κλειστά κλαμπ των εργολάβων, των υπεργολάβων, των πολεοδομιών και των συγκεντρωτικών δημοτικών υπηρεσιών για την περαιτέρω αξιοποίηση του τσεπώματος του!
          Εξάλλου με τις ευλογίες ενός άλλου λίμπεραλ Έλληνα γκουρού το μόνο υπαρκτό κοινωνικό σύστημα που έχει δοκιμαστεί στην πράξη και αποδίδει είναι το φιλελεύθερο και με αυτό το θέσφατο είναι ανούσιο να αντιπαρατεθούμε απέναντι του.(4) Επομένως ως κοινωνία θα διαρρήξουμε ολόκληρη την διαλεκτική του ανθρώπινου περιβάλλοντος και την ορθολογικότητα της αρχιτεκτονικής ακυρώνοντας στην πράξη όλες τις λειτουργίες της. Και εξατομικεύοντας μυωπικά τα αίτια του προβλήματος φορώντας τις λιμπεράλ ιδεοληψίες μας ωσάν κοστουμάκια θα προτείνουμε τις ανάλογες αρλούμπες προς όφελος της φιλελεύθερης ψευδοπρακτικής που επιτάσσει όλους τους ανθρώπους να βγάζουν από την μύγα ξύγκι στο βωμό της εμπορευματικής αξίας. Άλλωστε αυτή η πρακτική είναι και η μόνη που διασφαλίζει την εξέλιξη της κοινωνικής συνοχής προς το χειρότερο αφού εξακολουθεί να εκλαμβάνει τα συμφέροντα της οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας ως κλειστά και αδιαπέραστα σύνολα στα οποία η απρόσκοπτη ελευθερία τους με μεσολαβητή πάντοτε την αγορά είναι το νυν υπέρ πάντων ιδανικό. Όπως εξάλλου και ο Ντεμπόρ έγραψε "Εκείνοι που θεωρούν μόνιμα τα δεδομένα του προβλήματος θέλουν, στην πραγματικότητα, να πιστεύουν στη μονιμότητα της υφιστάμενης κοινωνίας".
(5)

Εξαιρετικό δείγμα αντιπαροχής
(!) Δηλαδή όλες οι Ο.Ε.
(2) Τράπεζες, χρηματαγορές αλλά καλύτερα σε παραπέμπω στο άρθρο του Τόμασζ Κόνικτζ "Είναι ήδη αργά; – Μπορεί μια καταστροφική κατάρρευση της ευρωζώνης ακόμη να αποφευχθεί και τι θα μπορούσε να γίνει για να την αποτρέψει;"
(3) Επ' αυτού ολόκληρη η κριτική της αξίας απογυμνώνει το πρόβλημα που οφείλεται στη θεμελιώδη αντίφαση στις ιστορικά εσωτερικές δυνάμεις του καπιταλισμού: Αλήθεια τι να πρωτοπροτείνω από την διεθνή βιβλιογραφία:  α) το άρθρο του Νόρμπερτ Τρένκλε "Κλυδωνισμοί στην παγκόσμια αγορά – για τις βαθύτερες αιτίες της παρούσας χρηματοπιστωτικής κρίσης" 2008. β) το βιβλίο του Μωυσή Πόστουν "Time, Labour and Social Domination" 1993 Cambridge University Press γ) το νεοεκδοθέν βιβλίο των Νόρμπερτ Τρένκλε, Ερνστ Λόχοφ "Die große Entwertung" (Η Τεράστια Απο-αξιοποίηση) 2012 ....
(4) Δες τον δεκάλογο του φιλελεύθερου Νίκου Δήμου
(5) << Η ρήξη της διαλεκτικής του ανθρώπινου περιβάλλοντος προς όφελος των αυτοκινήτων (η διάνοιξη των σχεδιαζόμενων αυτοκινητόδρομων υπερταχείας κυκλοφορίας στο Παρίσι θα επιφέρει την καταστροφή χιλιάδων κατοικιών, μολονότι η στεγαστική κρίση επιδεινώνεται συνεχώς) συγκαλύπτει την ανορθολογικότητά της κάτω από ψευδό-πρακτικές δικαιολογίες. Αλλά η αληθινή πρακτική αναγκαιότητά της αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη κοινωνική συνθήκη. Εκείνοι που θεωρούν μόνιμα τα δεδομένα του προβλήματος θέλουν, στην πραγματικότητα, να πιστεύουν στη μονιμότητα της υφιστάμενης κοινωνίας.>>. Η 8η από τις: Καταστασιακές Θέσεις για την Κυκλοφορία στο 3ο τεύχος της  International Situationist (1959).