Τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου 2014

Η πικρή νίκη του σουρεαλισμού



Αναδημοσίευση από τη διεύθυνση: http://thebaddayswillend.wordpress.com/2014/08/26/128/ 
Δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος της Καταστασιακής Διεθνούς τον Ιούνη του 1958 σαν εισαγωγικό κείμενο των σημειώσεων της σύνταξης και δεν είχε ποτέ μεταφραστεί στα ελληνικά.



Η επιτυχία του σουρεαλισμού συνδέεται με το γεγονός ότι η πιο σύγχρονη πλευρά της ιδεολογίας αυτής της κοινωνίας έχει αποκηρύξει μια αυστηρή ιεραρχία πλαστών αξιών και χρησιμοποιεί ανοιχτά την ανορθολογικότητα, συμπεριλαμβανομένων των υπολειμμάτων του σουρεαλισμού.
Έκθεση για την Κατασκευή καταστάσεων, Ιούνιος 1957
  Ο σουρεαλισμός κατάφερε να νικήσει – αλλά μονάχα στο πλαίσιο ενός κόσμου που εξακολουθεί να χρειάζεται ριζικό μετασχηματισμό. Καθώς ο σουρεαλισμός δεν προσδοκούσε τίποτα λιγότερο από την ανατροπή της κυρίαρχης κοινωνικής τάξης, η επιτυχία του τον έστρεψε ενάντια στον εαυτό του. Εν τω μεταξύ, η συνεχιζόμενη καθυστέρηση της μαζικής δράσης που επιδιώκει αυτή την ανατροπή σε συνδυασμό με τις ανεπάρκειες της πολιτιστικής παραγωγής και τις άλλες αντιφάσεις του αναπτυγμένου καπιταλισμού υποβίβασαν το σουρεαλισμό σε μια ατελείωτη παρέλαση εκφυλισμένων επαναλήψεων.
  Μέσα στις συνθήκες ζωής που αντιμετώπισε και παρέτεινε μέχρι τώρα, ο σουρεαλισμός δεν μπορεί να υπερβεί τον θλιβερό χαρακτήρα του επειδή αποτελεί ήδη, στην ολότητά του, ένα συμπλήρωμα της τέχνης και της ποίησης που καταργήθηκαν από τον ντανταϊσμό και επειδή όλα τα διαβήματά του βρίσκονται πέρα από τον σουρεαλιστικό επίλογο στην ιστορία της τέχνης, καθώς συνδέονται με τα προβλήματα της δημιουργίας μιας πραγματικής ζωής. Εκείνοι που προσπαθούν να τοποθετηθούν μετά το σουρεαλισμό ανακαλύπτουν εκ νέου ερωτήματα που προηγούνται του σουρεαλισμού (ντανταϊστική ποίηση και θέατρο, επίσημες έρευνες για το στυλ της συλλογής “Mont-de-Piété”). Σε μεγάλο βαθμό, επομένως, οι γραφικές καινοτομίες μέσω των οποίων προσέλκυσαν την προσοχή μετά το τέλος του πολέμου είναι απλώς απομονωμένες και μεγαλοποιημένες λεπτομέρειες που αλιεύονται – μυστικά – στο πομπώδες τέλμα των σουρεαλιστικών συνεισφορών (στις αρχές του 1958 ο Μαξ Ερνστ επισήμανε, επ’ ευκαιρία μιας έκθεσης στο Παρίσι, αυτά που είχε μάθει από τον Πόλοκ το 1942).
  Ο σύγχρονος κόσμος έχει καλύψει το προβάδισμα που είχε κάποτε ο σουρεαλισμός απέναντί του. Οι εκδηλώσεις καινοτομίας σε προηγμένους κλάδους (όπως οι νέες επιστημονικές τεχνικές) έχουν υιοθετήσει μια σουρεαλιστική εμφάνιση: το 1955, ένα ρομπότ στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ έγραψε ένα ερωτικό γράμμα που θα μπορούσε άνετα να θεωρηθεί υπόδειγμα αυτόματης γραφής εκ μέρους ενός ταλαντούχου σουρεαλιστή. Αυτή η εξέλιξη της πραγματικότητας δείχνει ότι, εφόσον απουσιάζει η επανάσταση, καθετί που συνιστούσε κάποτε ένα περιθώριο ελευθερίας για το σουρεαλισμό έχει αφομοιωθεί και χρησιμοποιείται από τον καταπιεστικό κόσμο ενάντια στον οποίο πάλευαν οι σουρεαλιστές.
  Η χρήση μαγνητοφώνων για τη διδασκαλία κοιμώμενων ατόμων περιορίζει τον πλούτο των ονείρων στην εξυπηρέτηση γελοίων και αποκρουστικών ωφελιμιστικών σκοπών. Ωστόσο, η πιο ξεκάθαρη εκδήλωση αφομοίωσης των ανατρεπτικών ανακαλύψεων του σουρεαλισμού είναι η αξιοποίηση της αυτόματης γραφής και των συλλογικών παιχνιδιών που θεμελιώνονται σε αυτήν από μια μέθοδο αλίευσης ιδεών, η οποία είναι γνωστή στις Ηνωμένες Πολιτείες ως καταιγισμός ιδεών (brainstorming). Στο περιοδικό France Observateur, o rard Lauzun γράφει σχετικά με αυτή τη λειτουργία:
Σε μια συνεδρία περιορισμένης διάρκειας (από δέκα λεπτά έως μία ώρα), ένας μικρός αριθμός ανθρώπων (από έξι έως δεκαπέντε άτομα) έχουν την απόλυτη ελευθερία να εκφράσουν τις ιδέες τους, όσο το δυνατόν περισσότερες ιδέες – ασχέτως πόσο αλλόκοτες είναι αυτές – χωρίς να διατρέχουν κανένα κίνδυνο λογοκρισίας. Η ποσότητα των ιδεών είναι πιο σημαντική από την ποιότητά τους.  Απαγορεύεται αυστηρά να ασκήσει κάποιος κριτική σε μια ιδέα που εκφράζεται από έναν συμμετέχοντα ή ακόμα και να χαμογελάσει ενώ εκείνος μιλάει. Επιπλέον, καθένας έχει το απόλυτο δικαίωμα να λεηλατήσει τις προηγούμενες ιδέες προκειμένου να τους προσδώσει αξιοπιστία. Ο στρατός, η κυβέρνηση και η αστυνομία έχουν βρει επίσης τρόπους χρησιμοποίησης αυτής της μεθόδου. Η ίδια η επιστημονική έρευνα υποκαθίσταται από συνεδρίες καταιγισμού ιδεών σε συνόδους και “συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης”. Αν ένας κινηματογραφικός παραγωγός του CFPI χρειάζεται έναν τίτλο για την ταινία του, οκτώ άτομα μπορούν να υποβάλουν εβδομήντα προτάσεις μέσα σε περίπου δεκαπέντε λεπτά! Κι έπειτα, ένα σύνθημα: εκατόν τέσσερα συνθήματα μέσα σε τριάντα τέσσερα λεπτά, εκ των οποίων κρατούνται δύο. Η απερισκεψία, η ανορθολογικότητα, οι ανοησίες και οι ξαφνικές αλλαγές θέματος αποτελούν τον κανόνα. Η ποιότητα παραχωρεί τη θέση της στην ποσότητα. Ο βασικός στόχος αυτής της μεθόδου είναι η εξάλειψη των ποικίλων εμποδίων που προέρχονται από τους κοινωνικούς περιορισμούς, από τη συστολή ή το τρακ που απαγορεύουν συχνά σε ορισμένους ανθρώπους να μιλήσουν κατά τη διάρκεια συναντήσεων ή διοικητικών συνεδρίων, να διατυπώσουν βλακώδεις προτάσεις που, ωστόσο, ίσως περιέχουν κάποιον κρυμμένο θησαυρό! Καθώς εξαλείφονται αυτά τα εμπόδια, μπορούμε πλέον να δούμε ότι οι άνθρωποι μιλάνε και, κυρίως, ότι ο καθένας έχει κάτι να πει…
  Ορισμένοι Αμερικανοί μάνατζερ αντιλήφθηκαν γρήγορα τη σημασία μιας τέτοιας τεχνικής στο επίπεδο των εργασιακών σχέσεων: αυτοί που είναι σε θέση να εκφραστούν μπορούν να κερδίσουν περισσότερα. «Οργανώστε συνεδρίες καταιγισμού ιδεών για μας!», λένε στους ειδικούς. «Αυτό θα δείξει στους υπαλλήλους μας ότι ενδιαφερόμαστε για τις ιδέες τους, διότι τους ρωτάμε ποια είναι η γνώμη τους!» Αυτή η τεχνική μετατρέπεται γρήγορα σε εμβόλιο ενάντια στον ιό της επανάστασης.

Μετάφραση: Πριονιστήριο το Χρυσό Χέρι
Αύγουστος 2014