Σάββατο 14 Απριλίου 2012

Η "επανεμφάνιση του κράτους" ως διαχειριστή της κρίσης


Το κείμενο που ακολουθεί είναι μία μετάφραση επάνω στο πρωτότυπο του Norbert Trenkle με τίτλο: Die »Rückkehr des Staates« als Krisenverwalter και αναλύει εν συντομία κάποιους από τους λόγους που δεν θα πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες ούτε γι' αυτές τις εκλογές. Να αναφέρω επίσης πως το κείμενο παρουσιάστηκε την άνοιξη του 2009 σχεδόν ένα χρόνο πριν την άφιξη του Δ.Ν.Τ. στην Ελλάδα. Ο σημαντικοτερος λόγος για τον οποίο το μετέφρασα είναι επειδή υπενθυμίζει ξεκάθαρα ότι η κοινωνική τάξη πραγμάτων καθορίζει τις πολιτικές. Ποτέ δεν συμβαίνει το αντίστροφο.
Συνδεσμος πρωτότυπου:http://www.krisis.org/2009/die-rueckkehr-des-staates-als-krisenverwalter

Η "επανεμφάνιση του κράτους" ως διαχειριστή της κρίσης

1. Τμήματα της αριστεράς αποδίδουν την τρέχουσα παγκόσμια οικονομική κρίση στις πολιτικές αιτίες. Ο νεοφιλελευθερισμός λοιπόν, από αυτήν την άποψη, με την απόλυτη απορρύθμιση που έφερε στις αγορές και ιδιαίτερα με την ριζική επέκταση της ελευθερίας που παραχώρησε στις χρηματοοικονομικές αγορές, απέτυχε. Και τώρα, ισχυρίζονται πως, προσεγγίζουμε μία εποχή ρύθμισης και ελέγχου από το κράτος, έχοντας καθήκον να επηρεάσουμε τις μορφές αυτές της οποίες θα λάβει. Το κύριο αίτημα σκοπεύει στην ελαχιστοποίηση της επιρροής του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και στην ενίσχυση της πραγματικής (παραγωγικής) οικονομίας, η οποία πρέπει με την σειρά της να μεταρρυθμιστεί αμφότερα οικολογικά και κοινωνικά. Είτε αυτό το εγχείρημα πετύχει ή αποτύχει αντιμετωπίζεται πρωτίστως ως ζήτημα της ισορροπίας που πρέπει να έχει η κοινωνική εξουσία και ως ζήτημα πολιτικής κινητοποίησης
2.
Παρ' όλα αυτά, η ανάλυση αυτή παραβλέπει τον θεμελιακό χαρακτήρα της παγκόσμιας κρίσης. Ακόμα κι' αν αυτή επισπεύτηκε από το χρηματοοικονομικό κραχ των αγορών, οι αιτίες της βρίσκονται εξ' ολοκλήρου αλλού. Η τεράστια μεγέθυνση (πληθωρισμός) στις χρηματοοικονομικές αγορές κατά την διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων δεν προκλήθηκε από ηθελημένες ή εσφαλμένες πολιτικές αποφάσεις, αλλά είναι η έκφραση μιας δομικής κρίσης της αξιοποίησης του κεφαλαίου, μιας κρίσης που ξεκίνησε με το τέλος της μεταπολεμικής έκρηξης της φορντικής* οικονομίας. Διαμέσου της θεμελιώδους αναδιοργάνωσης των συνθηκών της εργασίας και της παραγωγής κατά την διάρκεια της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης (αυτοματισμός, ελαστικοποίηση και επισφάλεια της εργασίας, διακρατικές αξιακές αλυσίδες, ** κ.λ.π.) υπήρξε ένας μαζικός εξορθολογισμός της εργασίας στους κεντρικούς καπιταλιστικούς τομείς. Το γεγονός αυτό ουσιαστικά εξουδετέρωσε την ίδια την υποδομή της αξιοποίησης του κεφαλαίου, η οποία συνίσταται στην ακατάπαυστα αυξανόμενη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Η εξουδετέρωση με την σειρά της, οδήγησε στην διοχέτευση όλο και περισσότερα κεφάλαια στις χρηματοπιστωτικές αγορές: το κεφάλαιο δεν μπορούσε πλέον να βρει ικανοποιητικές ευκαιρίες αξιοποίησης στην "πραγματική οικονομία" και μία γιγαντιαία φούσκα ριψοκίνδυνου "πλασματικού κεφαλαίου" (Μαρξ)*** διογκώθηκε. Χωρίς αυτήν την διοχέτευση, που επέτρεψε στην κρίση της συσσώρευσης κεφαλαίου να αναβληθεί, η παγκόσμια οικονομία θα είχε από καιρό καταρρεύσει. Το κόστος αυτής της εκτροπής, ωστόσο, ήταν η συνεχής οικοδόμηση αυξανόμενων πιθανοτήτων για νέες εστίες κρίσης. Συνεπώς δεν είναι απορίας άξιο ότι επήλθε η συντριβή: μάλλον αυτό που χρειάζεται επεξήγηση είναι ότι θα μπορούσε να είναι τόσο παρατεταμένη
3.
Όμως αυτό ήταν το μόνο εφικτό επειδή σε κρατικό επίπεδο και μετά, η πολιτική γραμμή έχει πρωταρχική κατεύθυνση προς την διατήρηση της δυναμικής των χρηματοπιστωτικών αγορών και ως εκ τούτου αντέδρασε στην έναρξη κάθε κρίσης (όπως αυτές του Μεξικού, της Ασίας, της Ρωσίας, εκείνης της νέας οικονομίας****) με τον ίδιο τρόπο: με τη δημιουργία πρόσθετων πιστώσεων, για να επιφέρει τον πληθωρισμό μιας νέας φούσκας. Το υπόδειγμα αυτών των αντιδράσεων αποδεικνύει ότι η διαρθρωτική αιτία της κρίσης βρίσκεται πέρα από τα όρια της πολιτικής, γιατί είναι αποτέλεσμα μιας θεμελιώδους αντίφασης στις ιστορικά εσωτερικές δυνάμεις του καπιταλισμού, η ίδια προϋπόθεση όλων των συνειδητών δράσεων. Ο καπιταλισμός δημιουργεί απέραντες δυνάμεις παραγωγής και δυνατότητες πλούτου που από μόνες τους θα καθιστούν ικανή μια ευχάριστη ζωή για όλους μας (πραγματικά, για όλους). Αυτός ο πλούτος, ωστόσο, δεν είναι συμβατός με τον στενόμυαλο σκοπό της εκμετάλλευσης της επαγγελματικής εργασίας γιατί καθιστά όλο και περισσότερο την εργασία περιττή. Επομένως ξεπέφτει***** στο να γίνει η προωστική ουσία της θεμελιώδους διαδικασίας της κρίσης, η οποία θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο τα θεμέλια της αξιοποίησης του κεφαλαίου, αλλά και το δίκτυο της κοινωνικής αναπαραγωγής που εξαρτάται από αυτήν, μαζί με τα φυσικά θεμέλια της ζωής. Ο πληθωρισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών δεν είναι το αίτιο της κρίσης, αλλά ένα από τα συμπτώματα της. Παρουσιάζει πως η καπιταλιστική συσσώρευση μπορεί να λειτουργεί μονάχα επισφαλώς ως ένα προσάρτημα του πλασματικού κεφαλαίου.
4.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο το πραγματικό περιεχόμενο της "κουραστικά" επικαλούμενης "επιστροφής του κράτους" γίνεται σαφές. Ανεξαρτήτως της επιφανειακής προσοχής που εισπράττει η "ρύθμιση" των αγορών και η επιστροφή στην πραγματική οικονομία, η στήριξη των χρηματοπιστωτικών αγορών και το παραφούσκωμα μιας νέας φούσκας δανείων και κερδοσκοπίας θα συνεχίσει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε πολιτικής διαχείρισης της κρίσης. Ακόμα και οι αριστεροί σοσιαλδημοκράτες, οι συνδικαλιστές και οι εκπρόσωποι της ATTAC****** δεσμεύονται στο αίτημα της διάσωσης των τραπεζών. Οι μόνες διαφορές έγκεινται στη λεπτομέρεια - δηλαδή το κατά πόσον πρέπει ή όχι να κρατικοποιηθούν και ποιος θα επιβαρυνθεί το κόστος. Όμως αυτό το τελευταίο ερώτημα έχει ήδη επιλυθεί: το κόστος είναι τόσο μεγάλο ώστε να μπορεί να καλυφθεί μόνο με μαζικό δημόσιο δανεισμό. Όλα τα υπόλοιπα ("φορολογήστε τους πλούσιους", περικοπές μισθών για τους διευθυντές, ιδιωτική ευθύνη των τραπεζιτών κ.λπ.) είναι αμιγώς συμβολικά. Δεν υπάρχει τίποτα ουσιαστικό να ειπωθεί όσον αφορά την λήψη χρημάτων από τους πλούσιους, τους τραπεζίτες και τους εργοδότες προκειμένου να το διανέμουν στους αιτούντες (λες και θα μπορούσε ποτέ να συμβεί), όμως η χρησιμότητα των αιτημάτων αυτών που πληρούνται με όρους πολιτικού διαλόγου είναι το λιγότερο οπισθοδρομική, γιατί υπηρετεί μονάχα τον στιγματισμό αποδιοπομπαίων τράγων και διαχέει την ηθική ύβρη, επομένως μεταμφιέζει τις πραγματικές αιτίες της κρίσης.
5.
Ωστόσο ο μαζικός δημόσιος δανεισμός για να σωθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα προτείνει - ακόμα κι' αν καταφέρει να καθυστερήσει την επισφαλή διαδικασία της κρίσης μ' ένα βίαιο κατακλυσμό χρήματος - ότι στα επόμενα χρόνια πολλές διαστάσεις της κοινωνικής αναπαραγωγής θα πρέπει να περικοπούν επειδή δεν θα θεωρούνται πλέον "οικονομικά βιώσιμες". Αλλά τα ποσά που απαιτούνται για να αποπληρωθούν τα συσσωρευμένα χρέη δεν πρόκειται ποτέ να εξοικονομηθούν μέσω των περιοριστικών πολιτικών λιτότητας. Συνεπώς βρίσκεται έξω από κάθε έννοια ορθολογισμού η περίπτωση να ξεπληρώσει ο μαζικός όγκος των μισθωτών, επισφαλών ημιαπασχολούμενων και ανέργων******* αυτά τα χρέη. Ωστόσο αυτοί είναι οι εργαζόμενοι που θα αισθανθούν τις παρενέργειες των "δασώσεων" πιο έντονα, γιατί το δημόσιο χρέος θα εξυπηρετεί μία βάναυση περιστολή σε κάθε μελλοντική πολιτική, ανεξαρτήτως κόμματος ή ιδεολογικής κατεύθυνσης. Γιατί, ενόσω θα εμφανιστούν όρια στον μελλοντικό δημόσιο δανεισμό, ο φόρτος των τοκοχρεολυσίων θα μεγαλώσει σε μαζικό βαθμό Οι συνέπειες είναι προφανείς: όλες οι πολιτικές θα εστιάσουν με την πρώτη ευκαιρία στην διατήρηση των "λειτουργιών που σχετίζονται με το σύστημα", και αυτές, επιπρόσθετα με τις χρηματοπιστωτικές αγορές, είναι οι εναπομείναντες πυρήνες και "συσπειρώσεις" της παραγωγικής αξιοποίησης του κεφαλαίου, μαζί με την υποδομή και το προσωπικό που χρειάζονται. Γενικές υποδομές, κοινωνική πρόνοια και η δημόσια υγειονομική περίθαλψη θα αποξηλωθούν περαιτέρω, μισθοί και συντάξεις ελαττώνονται (μέσω περικοπών εξ' αιτίας του πληθωρισμού) και ο αριθμός των επισφαλών και περίσσιων ανθρώπων θα εξακολουθήσει να μεγαλώνει. Η διαχείριση της κρίσης, για αυτούς τους απόκληρους, σημαίνει συσσίτια, απολυταρχική πειθαρχία, και κοινωνικό αποκλεισμό. Ακόμα και τα πολιτικά κόμματα που έρχονται στην εξουσία με υποσχέσεις για "κοινωνικές και περιβαλλοντικές μεταρρυθμίσεις" θα ακολουθήσουν αυτήν τη λογική της πολιτικής διαχείρισης της κρίσης.
6.
Ο τρέχων δημόσιος διάλογος για τις μεταρρυθμίσεις είναι μια φάρσα, επειδή προτείνει μια προοπτική για την οποία οι υλικές υποδομές δεν είναι πλέον παρούσες. Κατά τις περιόδους άνθησης του καπιταλισμού, και ιδιαίτερα στην μεταπολεμική εποχή της έκρηξης του φορντισμού, μια σχετική βελτίωση των συνθηκών ζωής και των συνθηκών διαβίωσης, ήταν εφικτή μέσα στο καπιταλιστικό πλαίσιο, επειδή οι αναπτυσσόμενες δυνάμεις της κίνησης της αξιοποίησης προκάλεσαν τις πιέσεις για την ένταξη αυξανόμενου αριθμού ανθρώπων μέσα στο σύστημα της εμπορευματικής παραγωγής και της εργατικής εκμετάλλευσης Από τότε όλο και πιο πολλοί έχουν καταστεί "περισσευούμενοι" από την οπτική γωνία του κεφαλαίου, η δε χρήση των "πολιτικών μεταρρύθμισης" έχει περιοριστεί στην οργάνωση και την διευκόλυνση του διευρυνόμενου κοινωνικού και τοπικού κατακερματισμού της κοινωνίας. Αυτή η ροπή θα γίνει ακόμα πιο εμφανής στην περαιτέρω εξέλιξη της κρίσης. Μια νέα προοπτική ως προς την κοινωνική χειραφέτηση δεν μπορεί παρά να διατυπωθεί με την επίμονη αντίθεση στις πολιτικές διάλυσης της διαχείρισης της κρίσης: διαμέσου της ακατάπαυστης προσπάθειας να πετύχουμε την οικειοποίηση όλων των θέσεων του υλικού πλούτου και την ικανοποίηση όλων των σωματικών μας αναγκών να ισχύσουν για όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι μία πραγματικότητα τόσο για τους κοινωνικούς αγώνες που υπερβαίνει την πάλη για τους μισθούς και την εργασία όσο και για την διεκδίκηση εκείνων που στοχεύουν στην άμεση και συλλογική ιδιοποίηση των κοινωνικών πόρων (μέσα παραγωγής, στέγαση, πολιτιστικούς και κοινωνικούς χώρους κ.λπ.). Εφόσον ο πλούτος μπορεί να λογιστεί μόνο με την μορφή της αξίας και του εμπορεύματος και η πρόσβαση στα υλικά αγαθά εμφανίζεται εφικτή μόνο μέσω της μεσολάβησης των χρημάτων, οι περιορισμοί και η παραφροσύνη αυτής της μορφής σε τελική ανάλυση θα εξακολουθήσουν να προϋποθέτονται και να γίνονται δεκτοί. Κατ' αυτόν τον τρόπο η παύση της λειτουργίας μεγάλης κλίμακας παραγωγικών εγκαταστάσεων στις οποίες χρήσιμα και λελογισμένα πράγματα φτιάχνονται (όπως οι θρεπτικές τροφές), φαίνεται ως αναπόφευκτη, ενόσω ταυτοχρόνως υπάρχουν ψυχρές προσπάθειες να συνεχιστεί και να επεκταθεί η παραγωγή των αυτοκινήτων, μολονότι οι παρενέργειες τους στην καταστροφή του κλίματος είναι ευρέως γνωστές προ πολλού. Η λογική αυτής της μορφής είναι που αποκλείει τη μοναδική έξοδο της καταστρεπτικής πορείας της εμπορευματικής κοινωνίας, μια διαδικασία που ξεκινάει από το νου μας και εξελίσσεται σαν να είναι αυτονόητη σε όλες τις πράξεις μας.
ΚΑΘΗΚΟΝ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΣΥΝΤΡΙΨΟΥΜΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟ

* ο φορντισμός (ονομάστηκε έτσι από τον Henry Ford) είναι ένα νεωτεριστικό οικονομικό και κοινωνικό σύστημα στηριζόμενο στην μαζική βιομηχανική παραγωγή. Στο συγκεκριμένο σύστημα ο εργαζόμενος αμείβεται με σχετικά υψηλούς μισθούς προκειμένου να έχει την απαιτούμενη αγοραστική δύναμη για να αποκτάει σε μεγάλες ποσότητες τα προϊόντα που "του πασάρουν" σε μαζική παραγωγή.
** Η αξιακή αλυσίδα είναι μια έννοια από τη διοίκηση των επιχειρήσεων που περιγράφηκε για πρώτη φορά και διαδόθηκε από τον Michael Porter το 1985 στο βιβλίο του: Ανταγωνιστικό Πλεονέκτημα: Δημιουργία και διατήρηση Ανώτερης απόδοσης Μια αξιακή αλυσίδα είναι η αλυσίδα από δραστηριότητες για μια επιχείρηση που δραστηριοποιείται σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Προϊόντα περνούν απ' όλες τις δραστηριότητες της αλυσίδας με καθορισμένη σειρά και σε κάθε δραστηριότητα το προϊόν αποκτά κάποια αξία. Η αλυσίδα των δραστηριοτήτων δίνει στα προϊόντα μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία από το άθροισμα των προστιθέμενων αξιών όλων των δραστηριοτήτων.
*** όρος που χρησιμοποίησε ο Μαρξ στην κριτική της πολιτικής οικονομίας. Εισάγεται στο κεφάλαιο 29 του τρίτου τόμου του Κεφαλαίου και εννοεί των όγκο επενδυτικών αγαθών (όπως μετοχές, ομολόγα, αμοιβαία κεφάλαια, πιστωτικά παράγωγα κ.λπ.)
**** Νέα Οικονομία είναι ο όρος που περιγράφει την μετάβαση από την οικονομία που βασίζεται στην κατασκευαστική παραγωγή στην οικονομία βασιζόμενη στις υπηρεσίες.
***** [Σ.τ.μ.] ο πλούτος
****** [Σ.τ.μ.] Association for the Taxation of financial Transactions and Aid to Citizens ήτοι Ένωση για τη Φορολόγηση των χρηματοοικονομικών Συναλλαγών και της Αρωγής προς τους Πολίτες. Ένας από τους ρεφορμιστικούς ακτιβιστικούς οργανισμούς που πρωτοστατεί στο κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης.
******* [Σ.τ.μ.] επίσης συνταξιούχων

Χρήσιμοι σύνδεσμοι: αξιακή αλυσίδα, πλασματικό κεφάλαιο, νέα οικονομία , ATTAC

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου