Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2022

Το μεγάλο φαγοπότι

 La Grande Bouffe.jpg

Το μεγάλο φαγοπότι

του Σωτήρη Λυκουργιώτη

21/9/2021

Τέσσερις μεσήλικες, εντιμότατα μέλη της αστικής τάξης, αποφασίζουν να οργανώσουν ένα τριήμερο οργιαστικό φαγοπότι με σκοπό έναν ηδονικά χορταστικό θάνατο. Στα μελαγχολικά σκηνικά εκείνης τής εξοχικής βίλας, με τα λουκούλλεια τραπέζια και τις ηδονιστικές παρουσίες, προαναγγέλλεται αλληγορικά η κρισιακή πορεία τού σύγχρονου καπιταλισμού. Η αδηφαγία του οδηγεί σε αποπνικτική συσσώρευση και αυτή σε εξαθλίωση. Ο καπιταλισμός θα αυτοκτονήσει τρώγοντας μέχρι θανάτου, η επιθανάτια αγωνία του θα έχει τη γεύση τού εμετού.
Το κλασικό κινηματογραφικό αριστούργημα του Μάρκο Φερέρι μας έρχεται πάλι στο μυαλό αυτές τις μέρες που ένα ζωντανό «μεγάλο φαγοπότι» βρίσκεται σε εξέλιξη. Μόνο που τους ρόλους τού Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, του Ούγκο Τονάτσι, του Μισέλ Πικολί και του Φιλίπ Νουαρέ, παίζουν οι αξιότιμοι κύριοι Βαρδινογιάννης, Μυτιληναίος, Λάτσης και Περιστέρης, με σκηνοθέτη τον Κυριάκο Μητσοτάκη.


Η τεράστια αναδιανομή πλούτου που συντελείται μπροστά στα μάτια μας, αποτελεί για κάποιους έναν δομικό παραλογισμό. Μέσω τού χρηματιστηρίου ενέργειας, η τρέχουσα λιανική τιμή τού ρεύματος είναι σήμερα 14 φορές μεγαλύτερη από το κόστος λιγνιτικής παραγωγής, 20 και πλέον φορές μεγαλύτερη από το κόστος παραγωγής και συντήρησης των ΑΠΕ. Με μια απλή κυβερνητική απόφαση αναστολής τού χρηματιστηρίου, με μια απόφαση δραστικής μείωσης εισφοράς τού φυσικού αεριού και αύξησης τού λιγνίτη, το κόστος θα έπεφτε αυτομάτως στο 10% της σημερινής του τιμής και το κερδοσκοπικό παιχνίδι τεχνητής σπάνης, θα έπεφτε στο κενό. Είναι άλλωστε εμφανές σε όλους το ολιγοπωλιακό παιχνίδι των τραστ, αφού από τη στιγμή που έσπασε το κρατικό μονοπώλιο τής ΔΕΗ και επικράτησε ο «ελεύθερος» ανταγωνισμός, η τιμή τής κιλοβατώρας έχει ανέβει σχεδόν 1000%.
Κι όμως, σε συνθήκες άγριας κρίσης τού καπιταλισμού, διαρκούς πτώσης τού ποσοστού κέρδους, αυτός ο τερατώδης παραλογισμός ξεδιαλύνεται αυτοστιγμεί αν σκεφτεί κανείς πως το κράτος λειτουργεί διαχρονικά ως το «κόμμα των αφεντικών», πως οι εγχώριοι πάροχοι ενέργειας καθώς και οι μεγαλύτεροι μεταφορείς φυσικού αερίου στον πλανήτη (οι Έλληνες εφοπλιστές) είναι οι πραγματικοί ιδιοκτήτες του ελληνικού κράτους, οι ουσιαστικοί εντολείς κάθε κυβέρνησης μέσα στον καπιταλισμό. Οι εγχώριοι ιδιώτες πάροχοι κερδίζουν καθημερινά εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ με τις πλάτες τού κράτους που, σε ένα απίστευτο ράλι αναδιανομής, μεταφέρει μεγάλο μέρος του κοινωνικού πλούτου στα χέρια μιας δράκας ολιγαρχών. Η ταχύτητα και το μέγεθος αυτής τής κοινωνικής ληστείας συγκαλύπτεται εν μέρει από το γεγονός πως το κράτος, δανειζόμενο αγρίως, επιδοτεί το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους, γνωρίζοντας πως το νέο χρέος θα φορτωθεί ξανά στους φτωχούς στο επερχόμενη κρισιακό κύκλο.
Κι όμως οι καπιταλιστές, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, δεν είναι απλά μια χούφτα από αδηφάγα καθάρματα, είναι α ν α γ κ α σ μ έ ν ο ι σε αυτό το φαγοπότι. Πολλά χρόνια πριν τον Μαρξ, οι κλασικοί αστοί οικονομολόγοι είχαν διαπιστώσει πως η φυσική τάση τής αγοράς οδηγεί στην πτωτική τάση τού κέδρους. Ήξεραν, κι ας το αρνούνται σήμερα οι φιλελεύθεροι και αριστεροί τους επίγονοι, πως το μόνο που παράγει αξία είναι η ανθρώπινη εργασία, αφού τα μηχανήματα μπορεί να «έχουν αξία», όμως δεν «παράγουν αξία». Ο Μαρξ απλά έβαλε κάτω την «εξίσωση» και είδε πως οι κεφαλαιοκράτες είναι υποχρεωμένοι εξαιτίας τού ανταγωνισμού τους να επενδύουν διαρκώς σε σταθερό κεφάλαιο (μηχανήματα και καινοτόμες υποδομές), και έτσι, μειώνοντας διαρκώς την εξάρτησή του από την ανθρώπινη εργασία, πετώντας όλο και περισσότερους εργάτες εκτός παραγωγής, να αυξάνουν εκείνη την περίφημη Οργανική Σύνθεση τού Κεφαλαίου, που με τη σειρά της, μοιραία και παράδοξα ταυτόχρονα, αποσαθρώνει τον ίδιο τον καπιταλισμό, αφού βρίσκεται στον παρονομαστή τού κλάσματος τής κερδοφορίας του. Ο Μαρξ απέδειξε τη νομοτελειακή πορεία προς την κρίση. Όσο η αγορά λειτουργεί «κανονικά», όσο δηλαδή ο νόμος της συσσώρευσης εκτρέπει τον πλούτο στα χέρια όλο και λιγότερων, τόσο τα ποσοστά κέρδους θα μειώνονται ασφυκτικά, παραλύονται το ίδιο το «κίνητρο» επένδυσης, την ίδια την αγορά.
Από την εποχή του Μαρξ ο καπιταλισμός μηχανεύτηκε πολλούς τρόπους για να υπερβεί την πτώση τού ποσοστού κέρδους, τον βέβαιο θάνατό του. Με την αποικιοκρατία προσπάθησε να διευρύνει τις αγορές σε όλο τον πλανήτη, με τους παγκόσμιους πολέμους προτίμησε να καταστρέψει υποδομές, σταθερό και μεταβλητό κεφάλαιο, για να μπολιάσει εκ νέου την κερδοφορία πάνω στα ερείπια. Μετά επιχείρησε τον εσωτερικό αποικισμό, εμπορευματοποιώντας κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Με την Τρίτη βιομηχανική επανάσταση ενέταξε τον αυτοματισμό στην παραγωγή ελπίζοντας σε ένα άλμα παραγωγικότητας και κερδοφορίας, που όμως, οδηγώντας σε μαζική ανεργία, πριόνισε ταχύτατα την κερδοφορία και βάθυνε την κρίση. Μην έχοντας άλλη στρατηγική, εδώ και δυο δεκαετίες, αποικιοποιεί το μέλλον, δανείζεται μανιωδώς, εξαργυρώνοντας στο σήμερα τους καρπούς μιας υποτιθέμενης μελλοντικής αξίας, που μόνο στην φαντασία του υπάρχει. Όσες στρατηγικές κι αν ακολούθησε, καμία δεν του βγήκε. Κι όμως συνεχίζει, σαν ημιθανής υπέρβαρος ήρωας τού Φερέρι. Θα προτιμήσει την αυτοκτονία από το να αμφισβητηθεί η ιδιοκτησία του.
Γιατί στη βάση όλης αυτής της αυτοκτονικής αδηφαγίας, αυτής που νομοτελειακά τον οδηγεί στον θάνατο δια πνιγμού, είναι η ιδιοκτησία τού κεφαλαίου. Όσο η ιδιοκτησία παραμένει ο θεμελιώδης θεσμός τής κοινωνικής μηχανικής, όσο η παραγωγή βασίζεται ακόμα στον ανταγωνισμό, τόσο θα γίνεται περισσότερο παρόντας και ασφυκτικά ανυπέρβατος εκείνος ο παλαιός νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους. Όσο ο κόσμος αρνείται τη σωτηρία του και ο συλλογικός λυτρωτής απουσιάζει, τόσο οι επενδύσεις θα δίνουν ασύμφορες (έως αρνητικές) αποδόσεις και οι τράπεζες θα τυπώνουν χρήμα πάνω στο χρήμα: εικονική επέκταση της πίστωσης, μια μελλοντική προσδοκία που έχει την αφέλεια να θεωρεί πως εξαργυρώνεται στο παρόν.
Στο περιβάλλον αυτής της οριακής κρίσης, με τους καπιταλιστές πιο αδηφάγους από ποτέ, με την αναδιανομή πλούτου να τρέχει με πρωτοφανείς ρυθμούς στην ανθρώπινη ιστορία, κάτω από την επίκληση μια διαρκούς (πραγματικής) κρίσης του κεφαλαίου, οι όποιες μεταρρυθμιστικές ή «φιλολαϊκές» πολιτικές εντός τού συστήματος, που κάποτε υπόσχονταν μια ζούγκλα με «ανθρώπινο πρόσωπο», μοιάζουν με σαχλαμάρες εγχειριδίων «αυτοβελτίωσης».
Εγκλωβισμένη στο παλαιό σχήμα τής ήττας, αποδεχόμενη εδώ και δεκαετίας το there is no alternative (ΤΙΝΑ) τού καπιταλιστικού τρόπου, καμία σοσιαλδημοκρατική, εναλλακτική ή ριζοσπαστική πολιτική δεν έχει κατανοήσει (ή δεν θέλει να κατανοήσει) το μέγεθος τής κρίσης, σε τι τερατώδες αδιέξοδο βρίσκεται ο παγκόσμιος καπιταλισμός και πως προσπαθεί να συγκαλύψει μια ολοκληρωτική κατάρρευση σωρεύοντας δυσθεώρητα χρέη. Καμία τέτοια δεν έχει κατανοήσει τι φτώχεια και εξαθλίωση περιμένει την εργατική τάξη τα ερχόμενα χρόνια και τον πολιτικό ολοκληρωτισμό που εγκυμονεί για να τη διαχειριστεί, έναν πολιτικό ολοκληρωτισμό που προκύπτει ως «φυσικό εποικοδόμημα» μιας όλο και μονοπωλιακότερης αγοράς.
Καμία μεταρρυθμιστική πολιτική δεν έχει κατανοήσει (ή δεν θέλει να κατανοήσει) όλα τα παραπάνω, γιατί αν τα κατανοούσε θα μιλούσε για απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής εδώ και τώρα, για κοινωνική αυτοδιαχείριση παντού εδώ και τώρα, για μηδενισμό των εξοπλιστικών δαπανών, για ριζική μείωση των ωρών εργασίας, μηδενισμό της ανεργίας, για έναν ενιαίο μισθό και μία σύνταξη για όλους, για κοινωνική απαλλοτρίωση τού αμύθητου ολιγαρχικού πλούτου και του κεφαλαίου ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ, και όχι για «επιδόματα», «κοινωνικό (παρα)κράτος», «φιλολαϊκή στροφή», για 13ο δρόμο προς τον σοσιαλισμό, για «μετα-καπιταλισμό» και διάφορες άλλες τέτοιες αβυθομέτρητες μπαρούφες.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου